Яшчэ ня так даўно айчынныя СМІ стракацелі артыкуламі пра трагічныя выпадкі ў Менску, прычынай якіх стала курэньне сінтэтычных курыльных сумесяў (так званых спайсаў, міксаў). Сёньня мы ўжо ня можам сьцьвярджаць, што гэта толькі сталічная бяда - пранікаюць спайсы і ў падлеткавае асяродзьдзе Віцебскай вобласьці.
Сталічная «мода» ў правінцыі
- Яшчэ да лета-восені мінулага году мы і ня думалі, што курыльныя сумесі набудуць у рэгіёне такое пашыраньне, - кажа загадчык падлеткавага наркалягічнага аддзяленьня абласнога клінічнага цэнтру псыхіятрыі і наркалёгіі, галоўны пазаштатны падлеткавы нарколяг Віцебскай вобласьці Аляксандар Герасімоўскі. - Калі да канца 2013-га ў вобласьці былі выяўленыя толькі 4 эпізадычныя наркаманы, то ўжо за першы квартал 2014-га лічба ўзрасла ў разы, праблема набывае масавасьць. У асноўным гэта тычыцца буйных гарадоў - такіх, як Віцебск, Ворша, Полацак, Наваполацак. Але з надыходам летніх вакацыяў, калі моладзь вернецца дадому ў раёны, ёсьць рызыка, што гэтая зьява прыйдзе і на пэрыфэрыю.
Спайс папулярны збольшага сярод вучняў ліцэяў, тэхнікумаў, але цяпер трапляюцца і школьнікі. Дарэчы, нядаўна быў выяўлены наймалодшы спажывец наркотыку ў веку 12 гадоў. З гутаркі з падапечнымі вызначыліся дзьве галоўныя прычыны залежнасьці - зашмат вольнага часу, якое няма чым заняць, і ахвота пакаштаваць нешта новае, нязьведанае.
У цяперашні час беларускае заканадаўства вызначае гэтыя сумесі як наркатычныя рэчывы, а ўсе іх новыя разнавіднасьці - як аналягі або прэкурсоры (папярэднікі). Спайсы небясьпечныя яшчэ й тым, што іх формула мяняецца практычна штотыдзень, апошнім часам у склад дадаюць мэтанон, мэтадон. Эфэкт становіцца ўсё мацьней, а ўзьдзеяньне - непрадказальным.
Да нядаўняга часу спэцыялізаваная лябараторыя, якая мае спэктральны храматограф, што вызначае сотыя долі рэчывы, мелася толькі ў Менску. Аднак цяпер аналягічнае абсталяваньне набытае і для Віцебскай вобласьці, што істотна палягчае дзейнасьць мэдыкаў і ўсіх зацікаўленых службаў у барацьбе з гэтай залежнасьцю.
Ад зацяжкі да псыхушкі
- На сёньняшні дзень выяўленая сувязь паміж курэньнем сумесяў і двума нэгатыўнымі наступствамі для арганізму чалавека, - кажа Аляксандар Герасімоўскі. - Па-першае, хуткае выгараньне разумовых здольнасьцяў, то бок ужываньне сумесяў спрычыняецца да прыдуркаватасьці. Другое дзеяньне рэчыва - разладзьдзе псыхікі, у тым ліку набытая шызафрэнія, а яна небясьпечная тым, што выклікае глядзельныя галюцынацыі, галасы, якія могуць загадаць, да прыкладу, выйсьці ў акно - у Менску быў выпадак гібелі. У такім стане чалавек можа зьдзейсьніць што заўгодна.
Захворваньне разьвіваецца ў кожнага індывідуальна. Аднаму для таго, каб стаць наркаманам, дастаткова 2-3 разы папаліць, другому - больш працяглы пэрыяд. Спайсовая залежнасьць, як і кожная іншая, праходзіць тры стадыі: псыхалягічную, фізычную і стадыю адмены.
Больш чым красамоўна пра згубны ўплыў гэтага наркотыку на арганізм кажуць прыклады з мэдычнай практыкі Аляксандра Сяргеевіча. Так, кампанія маладых людзей летам паліла кальян, нехта зь іх прынёс сумесь, якую дадалі ў прыбор. Адзін хлопец пасьля першай зацяжкі пачаў страчваць прытомнасьць, да яго падбеглі таварышы і пачалі пытацца: «Як ты?». Ад таго часу ў яго дагэтуль ў галаве прысутнічаюць гэтыя галасы і ўсё тое ж пытаньне. У выніку - разладзьдзе псыхікі.
Другі юнак пакутаваў ад непадзеленага каханьня. На параду сяброў, каб адцягнуцца, вырашыў паспрабаваць спайс, пасьля чаго неўзабаве трапіў у стацыянар. Пасьля зьехаў на вучобу, пакурыў некалькі разоў і ў наступным месяцы зноў вярнуўся да мэдыкаў. З-за ўплыву наркотыку на разумовую дзейнасьць і, такім чынам, няздольнасьці вучыцца хлопец цяпер знаходзіцца ў акадэмічным адпачынку. Ёсьць у вобласьці і іншыя такія выпадкі. Балазе, сьмяротных зыходаў ў рэгіёне пакуль не назіралася.
Нярэдка спайсовые наркаманы паступаюць у лячэбныя ўстановы з псыхозамі на фоне адмены псыхатропнага прэпарату. За тыдзень іх можа быць да 5-6 чалавек.
Пры перавышэньні дозы ёсьць рызыка ўпасьці ў таксычную каму. Часам арганізм адразу ня ўспрымае рэчыва.
На ўлік у цэнтар псыхіятрыі і наркалёгіі, як правіла, трапляюць пасьля «хуткай», па дадзеных міліцыі або трывожным сыгнале са школы. Нярэдка на ананімны прыём сваіх дзяцей прыводзяць занепакоеныя бацькі, а часам і самі наркаманы, якія праходзяць тут лячэньне, - таварышы па няшчасьці.
Споведзь наркамана
Усе прыведзеныя вышэй прыклады - ня проста статыстыка, а жыцьці маладых людзей, якім, здавалася б, яшчэ будаваць будучыню сваю і краіны. Так, Максім Іванкоў (імя і прозьвішча зьмененыя) - навучэнец сярэдняй спэцыяльнай установы адукацыі, выхоўваецца ў поўнай і забясьпечанай сям'і. Па пасьпяховасьці стабільны «харашыст», хлопец неблагі і таварыскі. Аднак амаль два гады таму шчыльна падсеў на курыльныя сумесі. Цяпер пяты месяц як завязаў з згубнай звычкай, наведвае ананімны габінэт падлеткавага наркалягічнага аддзяленьня. Максім распавёў гісторыю, як ён трапіў у чэпкія лапы наркотыку і як яму ледзь удалося вырвацца і паспрабаваць распачаць новае жыцьцё.
- Я каштаваў, напэўна, усё, апроч гераіну і дэзамарфіну. Збольшага міксы, на іх і сядзеў, - прызнаецца Максім. - Упершыню пакурыў 3 гады таму: у кампаніі пачаставалі, але тады на гэтым усё і скончылася. Аднак праз час мае сябры пачалі ўжываць курыльныя сумесі, угаварылі і мяне далучыцца. Першыя месяцы чатыры было проста весела, нічога страшнага ў гэтым ня бачыў... З часам спайс стаў для мяне штодзённай неабходнасьцю.
Купіць яго было досыць лёгка. У Інтэрнэце праз форумы знаходзіш тое, што цябе цікавіць, зьвязваесься па скайпе, аплачваеш праз тэрмінал. Набыўшы тавар, з таварышамі палілі ў двары, пад'езьдзе, у каго-небудзь дома, днямі маглі «завісаць» на здымнай кватэры. Ужываў ад найслабейшых, якія дзейнічаюць 20 хвілін, да моцных, з эфэктам да 2-3 гадзін. Аднойчы зь перадазіроўкай трапіў у шпіталь. Мозг проста адключаецца, у галаве нібы мульцік прайграваецца ў фармаце 3D, ты ў ім і ня можаш ніяк выбрацца. Біўся аб сьцены, падаў зь лесьвіцы, пашанцавала, што большай шкоды сабе не нанёс.
- Як зьмянілі цябе наркотыкі?
- Стаў пастаянна хлусіць бацькам, сябрам, знаёмым... Нават самога сябе пераконваў, што я не наркаман, лёгка «саскочу», варта толькі захацець. Пачаў ужо ў гэта верыць. Стаміўся ад хлусьні.
Апроч таго, пасьпяховасьць у каледжы пагоршылася з-за частых пропускаў заняткаў. Вучоба, спорт і іншыя захапленьні, якія былі раней, адышлі на апошні плян. Была адна мэта і цікавасьць у жыцьці - дзе купіць, з кім і як спажыць.
- Ты жыў з бацькамі, доўга ўдавалася хаваць ад іх праўду?
- Да апошняга адхрышчваўся. Падазрэньне ўзьнікла ў мамы, калі яна заўважыла, што ў мяне чырвоныя вочы. Я, у сваю чаргу, стараўся гэта схаваць, кроплі вочныя купляў. Насьцярожылі яе і не зусім звычайныя паводзіны: пасьля ўжываньня была моцная дрымотнасьць, ежа сыходзіла нерэальнымі порцыямі. Усё гэта складана схаваць ад маці, якая бачыла мяне штодня. У Інтэрнэце стала вывучаць прыкметы залежнасьці. Пасьля бацькі прасілі кінуць, я ім абяцаў, што «завяжу», і яны мне верылі. Імкнуліся ізаляваць ад кампаніі. Але не маглі ж яны быць са мной побач кругласутачна...
- Калі прыйшоў да таго, каб «завязаць»? Што стала штуршком?
- Перадумовамі, каб задумацца, зьявіліся прывады ў міліцыю. Разумеў, што гэта так ці інакш можа скончыцца жаласна - турмой. Ну і маці стала шкада, яна вельмі перажывала і хваляваліся з-за мяне.
Палохала і тое, што хлопцы, якіх я ведаў нармальнымі, мяняліся на вачох, узровень інтэлекту зьніжаўся настолькі, што яны не разумелі найпростых рэчаў. Ды і ў цэлым пры курэньні сумесяў шкода здароўю непазьбежная. Асабіста ў мяне значна зьнізілася фізычная цягавітасьць, пацярпеў страўнік, парушанае страваваньне. У знаёмых з-за спайсаў праблемы з ныркамі, печаньню, сэрцам, лёгкімі, аднак гэта іх асабліва не хвалюе, важней пытаньне, дзе знайсьці наркотык.
Таксама з часам да мяне прыйшло ўсьведамленьне таго, што дружба ў гэтай кампаніі была пабудавана толькі на крывадушнасьці, падмане, выгадзе, як, у прынцыпе, і ўсе стасункі, што зьяўляліся ў гэты пэрыяд.
- Наколькі цяжка перамагчы залежнасьць? Хто падтрымаў, калі было цяжэй за ўсё?
- У першую чаргу залежнасьць шмат у чым вызначаецца колам зносін. Сысьці з кампаніі - гэта, напэўна, самы дзейсны і правільны ход, інакш не атрымаецца. Калі сваім сябрам сказаў, што «завязаў», некаторыя двудушна казалі, маўляў, малайчына, давай кідай, а потым тут жа прапаноўвалі папаліць. Зараз маю зносіны з зусім іншымі людзьмі.
З упэўненасьцю магу сказаць, што «завязаў», праз паўгода. Адзін раз у мяне быў зрыў - ня вытрымаў дэпрэсіі, выкліканай адсутнасьцю мінулага кайфу.
На працягу ўсяго пэрыяду мяне вельмі падтрымлівалі бацькі. Акрамя таго, важна быць упэўненым у сабе, пастаянна выношваць думку, што хочаш і можаш справіцца з залежнасьцю.
А ў ананімны габінэт трапіў выпадкова. Я тады ўжо зьбіраўся кідаць курыць, але ўсё адкладваў на заўтра. Неяк раз сябар прапанаваў пайсьці сюды разам. Першыя шэсьць заняткаў быў аднабаковы дыялёг: лекар казаў, а я проста сядзеў і слухаў, збольшага ўсё прапускаў міма сябе. А потым мяне нібы прарвала, стала неабходным пагаварыць з кімсьці, не зь сябрамі, якія будуць табе раіць не найлепшае, а з тым, хто падкажа правільны выбар, дапаможа вызначыцца, паставіць мэту. Хачу пачаць з чыстага ліста. Спрабую разьвівацца ў прафэсіі, якую абраў, а ў будучыні, калі ўсё атрымаецца, мяркую адкрыць уласны бізнэс.
- Што ты параіў бы сваім аднагодкам?
- Зусім ня лезьці ў гэта, нават не спрабаваць і абыходзіць бокам. Наркотык вядзе на дно або нават, дакладней сказаць, ў бездань, куды можна падаць бясконца. Толькі некаторыя чапляюцца за што-небудзь і спрабуюць вылезьці наверх, а некаторыя і далей коцяцца ўніз.
Сапраўды, сытуацыя ў моладзевым асяродзьдзі сёньня трывожная. Паводле дадзеных СААЗ, з 100 наркаманаў толькі 3 вяртаюцца да нармальнага жыцьця. Як паказвае практыка, у дурманлівы вір трапляюць як юнакі, так і дзяўчаты, ня толькі двоечнікі, але і выдатнікі, цяжкія падлеткі зь няшчасных сем'яў і дзеці цалкам забясьпечаных і станоўчых бацькоў. Важна разумець, што спайсавая залежнасьць - гэта праблема, якая можа закрануць абсалютна кожную сям'ю.
Витебские вести
